کتاب تمثیلات اخلاقی جلد اول اثر آیت الله حائری شیرازی نشر معارف

کتاب تمثیلات اخلاقی جلد اول نوشته آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی (ره) است که در دفتر نشر معارف به چاپ می‌رسد. جلد اول این کتاب به موضوع فضایل و رذائل اخلاقی، گناه‌شناسی و دنیاشناسی از منظر اخلاقی می‌پردازد.  ظرفیت و سعهٔ وجودی، عفو و گذشت، یأس و رجا، احترام به عالِم، انفاق و احسان، غضب، سوء ظن، عجله و شتاب، عجب، غرور و تکبر، امتحانات الهی، یاد خدا و… از مباحثی هستند که در کتاب می‌خوانید.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:

عجب، غرور و تکبر

از کجا بفهمیم که در مسیر صحیح هستیم؟

راه طی شده و طی نشده: مسافری که به سوی مقصد حرکت می‌کند، راه نرفته را پیش رو می‌بیند؛ اما اگر پشت به مقصد بایستد، مسیر طی شده را خواهد دید.

کسی که رفته‌ها و کرده‌های خود را می‌بیند، باید باور کند که در حال اشتباه است و پشت به مقصد ایستاده و کسی که نرفته‌ها و نکرده‌ها را می‌نگرد، شک نکند که رو به مقصد ایستاده و در مسیر صحیح قرار دارد. پس اگر مقداری عُجب در عمل کسی پیدا می‌شود، نشانهٔ آن است که دارد پایین می‌آید و تنزّل می‌کند. پس باید به خدا پناه ببرد و توجهش به آن کارهایی باشد که انجام نشده است تا غرور پیدا نکند.

فریبندگی کمالات انسان

زن زیبا و پیرزن: گاهی دانستنْ شیطانِ آدم می‌شود و او را به جهنم می‌برد. مهم این است که آدمی به خود دل نبندد. آن کسی که چیزی می‌داند، جمال خود را بیشتر می‌داند تا آن کسی که چیزی نمی‌داند. جمیل فریبنده‌تر از غیرجمیل است. آن‌که می‌داند، خطرش بیشتر از کسی است که نمی‌داند.

آن‌که در مقابلش پیرزنی زشت قرار گرفته خطرش بیشتر است، یا آن‌که زنی زیبا در مقابلش قرار دارد؟ انسان وقتی‌که کمالات پیدا می‌کند، بیش از زمانی که کمالات ندارد، فریفتهٔ خودش می‌شود. خیال نکنید که آدم می‌تواند با علم و زیرکی و رندی از این ورطه سالم بیرون بیاید؛ چون همهٔ اینها جمال است. مثل آدمی که در یک اتاق، مقابل زن زیبارویی نشسته است؛ آن زن هرچه زیباتر باشد، خطرش هم بیشتر است. آن‌که کمالات ندارد، به خودش هم علاقه‌ای ندارد و باورش هم نمی‌شود که خودش خوب است، و زودتر می‌تواند از خودش دل بکند؛ همان‌طور که می‌تواند از یک پیرزن هفتادساله به‌راحتی دل بکند.

وابستگی به رأی خود، مانع نجات

چاه و طناب: قرآن را برای این آورده‌اند که ما را از رأی خود نجات دهد، و با متکی شدن به رأی قرآن، خود را رها کنیم و از زندان رأی خود بیرون بیاییم. فرض کنید من درون چاهی هستم و برای آنکه مرا از این چاه بیرون بکشند، باید طنابی بیاورند تا بیرون بیایم.

رأی من چاه، و قرآن همان طناب است. من اگر بخواهم از این چاه خارج شوم، باید دستم را به این طناب بگیرم تا خود را از چاه آزاد کنم، و باید هیچ گیری به این چاه نداشته باشم تا بتوانند مرا بیرون بکشند. اگر به رأی خودم وابسته باشم، در چاه رأی، نظریات، افکار و تعصبات قومی خودم می‌مانم.

رفع غرور بوسیلهٔ دعا در حق دیگران

مواد محترقه: «خودیت و نفسانیت» انسان همچون مواد محترقه است؛ «تعریف و مدح»، چاشنی، و «غرور» انفجار است. آن‌که مغرور است، منفجر شده است.

پس شما باید راه خنثی کردن این چاشنی‌ها و مین‌های وجود خودتان را یاد بگیرید. اگر مین‌های بیرون را خنثی کنید، اما مین‌های داخل را خنثی نکنید، همین مین‌های داخلی کافی است تا شما را منفجر کند و از بین ببرد. شیطان در وجود انسان مین‌گذاری می‌کند و مین‌هایی در مسیر ایمان انسان قرار می‌دهد که هیچ‌چیزی برایش نمی‌ماند. این مین‌ها از همهٔ مین‌ها بدتر است؛ چون مین ضد ایمان است.